In de factsheet ‘Jij en je Gezondheid Lelystad 2018-2019’ staan de resultaten van de Lelystadse jongeren uit klas 1 en 3 van het Vmbo en klas 2 en 4 van Havo/Vwo van het voortgezet onderwijs. U vindt hier informatie over onder andere gezondheid, leefstijl, welzijn en school.

Leeswijzer
Voor het merendeel van de onderwerpen in ‘Jij en je Gezondheid’ wordt de uitkomst van de vragen weergegeven als een risicoscore op het probleem. Om te bepalen of een jongere al dan niet te maken heeft met één van de gezondheidsproblemen, worden in dit rapport de scores ‘matig en hoog risico’ beide gerapporteerd. Ga hier naar de buurtmonitor op Een Gezonder Flevoland.

Uitgelicht

Voeding
In Lelystad ontbijt bijna driekwart van de jongeren regelmatig (74%). In 2016-2017 is dit percentage nog 78%.

Bewegen
Van de jongeren in Lelystad sport 39% minstens zeven uur per week. In Flevoland is dit percentage ook 39%. Van de jongeren in Lelystad sport 64% wekelijks bij een sportvereniging of –club.

Roken
In Lelystad heeft 7% van de jongeren wel eens gerookt. In de afgelopen maanden heeft 1% minimaal wekelijks gerookt in Lelystad. Beide percentages liggen rond het gemiddelde in Flevoland.

Alcohol
Van de jongeren in Lelystad heeft 23% alcohol gedronken in de afgelopen drie maanden. Van de jongeren geeft 4% aan weleens vijf drankjes of meer per drinkgelegenheid te hebben gedronken (binge drinken) in de afgelopen drie maanden.

Gamen
Een kwart van de jongeren in Lelystad gamet vrijwel dagelijks.

Toelichting

Algemene gezondheid

Hoe gaat het met je?
In Lelystad heeft 91% van de jongeren een goede ervaren gezondheid. Dit is gelijk aan het Flevolands gemiddelde (90%).

Kwaliteit van leven gaat over gezondheid en welzijn. Hoe jongeren dit ervaren voorspelt ook de gezondheid in de toekomst. Het gaat om het totaalplaatje: fysiek, emotioneel, sociaal en cognitief.

Voorspellers voor een goede gezondheid zijn het beoefenen van lichamelijke activiteit en het dagelijks eten van groenten. Gedrag als roken en gamen zijn belangrijke voorspellers voor een slechte(re) gezondheid.

Leefgewoonten

Gewicht

Bijna een kwart van de jongeren in Lelystad heeft overgewicht; 17% heeft matig overgewicht en 6% heeft ernstig overgewicht.

Gezond gewicht is belangrijk. Jongeren met overgewicht hebben meer kans op een aantal chronische ziekten zoals diabetes en hart- en vaatziekten, maar ook op problemen met de psychosociale gezondheid.

Ondergewicht komt daarnaast voor bij zeven procent van de jongeren. Jongeren met ondergewicht hebben risico op andere problemen. Een tekort aan voedingsstoffen kan leiden tot moeheid, lusteloosheid en concentratieproblemen. De jongeren zijn gemeten en gewogen door een doktersassistente of verpleegkundige. Het gaat hier niet om zelfrapportage.

Voeding
Voeding en voedingsstoffen zijn belangrijk voor een goede energiebalans, de gezondheid en de groei van jongeren.

Ontbijten
Bij een gezond voedingspatroon hoort regelmatig ontbijten. In Lelystad ontbijt 74% van de jongeren regelmatig. Dit is gelijk aan het Flevolands gemiddelde, maar lager dan jaren geleden. In het schooljaar 2016/2017 ontbijt nog 78% regelmatig.

Ontbijten is belangrijk om de spijsvertering op gang te brengen, maar ook voor concentratie. Ontbijten en gezonde voeding (en voldoende beweging) hebben een positieve invloed op de leerprestaties.

Groente en fruit
Bijna vier op de tien jongeren in Lelystad eten elke dag groente (39%) en iets meer dan een kwart (27%0 eet elke dag fruit. Dit is iets lager dan het Flevolands gemiddelde (respectievelijk 42% en 29%).

Drinken van water en gezoete dranken
In Lelystad drinkt 70% dagelijks water. Om te voorkomen dat jongeren te veel onnodige suikers binnenkrijgen wordt vanuit ‘de Gezonde School’ aanbevolen om water te drinken op school in plaats van gezoete dranken. Toch worden er naast water ook nog veel gezoete dranken gedronken. In Lelystad geeft 33% van de jongeren aan dagelijks gezoete dranken te drinken.

* ≥ 5 dagen per week

Bewegen
In Lelystad sport 39% van de jongeren minstens zeven uur per week. Dit is gelijk aan het Flevolands gemiddelde. Er zijn ook andere indicatoren gebruikt om de mate van beweging te beschrijven omdat met de gegevens uit de huidige vragenlijst niet kan worden berekend in welke mate jongeren voldoen aan de beweegrichtlijnen. Onder sporten valt sporten in vrije tijd, maar ook gymlessen of sporten bij een vereniging.

In Lelystad sport 64% van de jongeren wekelijks bij een sportvereniging, sportschool of club. Dit ligt iets onder het gemiddelde van 66% in Flevoland.

Bewegen is belangrijk om de energiebalans in stand te houden. Daarnaast verlaagt sporten het risico op een aantal chronische aandoeningen.

Acht op de tien jongeren zitten dagelijks minstens 2 uur achter een beeldscherm (tv, computer of tablet). Dit is gelijk aan het Flevolands gemiddelde.

* ≥ 5 dagen per week

Mondhygiëne
In Lelystad poetst 79% van de jongeren minstens twee keer per dag zijn of haar tanden. Bijna iedereen bezoekt minstens één keer per jaar een tandarts (96%). Een goede mondgezondheid voorkomt dat jongeren last krijgen van pijn, wondjes en ontstekingen.

Seksualiteit
In de puberteit hebben veel jongeren hun eerste ervaringen met seksuele handelingen. Van de jongeren in Lelystad geeft 7% aan ooit geslachtsgemeenschap te hebben gehad. Onveilige seks kan leiden tot seksueel overdraagbare aandoeningen of een zwangerschap. Van de seksueel actieve jongeren in Lelystad hebben zes op de tien jongeren altijd een condoom gebruikt.

Condoomgebruik wordt voor een belangrijk deel beïnvloed door de houding van een jongere ten aanzien van condoomgebruik en zijn of haar idee over de vaardigheden die nodig zijn om condoomgebruik bespreekbaar te maken. Voorlichting stimuleert condoomgebruik.

* van de jongeren die aangegeven hebben ooit geslachtsgemeenschap te hebben gehad

Genotmiddelengebruik

Roken
Zeven procent van de jongeren in Lelystad heeft ooit gerookt. Dit is lager dan het percentage in Flevoland (9%). Nicotine is na enkele sigaretten verslavend en veel rokers beginnen op jonge leeftijd al met roken.

Roken is een belangrijke risicofactor voor een aantal ziekten zoals hart- en vaatziekten en longkanker. Eén procent van alle jongeren geeft aan wekelijks te hebben gerookt in de afgelopen drie maanden.

Alcohol
Ondanks het verbod voor jongeren onder de 18 jaar om alcohol te kopen (Drank- en horecawet, 2014) heeft in Lelystad 23% van de jongeren alcohol gedronken in de afgelopen drie maanden. Dit is rond het Flevolands gemiddelde van 25%.

Alcoholgebruik is schadelijk voor de hersenontwikkeling van jongeren. Daarnaast heeft het gebruik van alcohol een negatieve invloed op alcoholmisbruik en -afhankelijkheid op latere leeftijd.

Binge drinken
In Lelystad heeft 4% op één avond minstens vijf drankjes gedronken in de afgelopen drie maanden. Dit wordt binge drinken genoemd.

Lachgas
Vijf procent van de jongeren geeft aan ooit lachgas gebruikt te hebben. Dit is gelijk aan het Flevolands gemiddelde. Landelijk heeft 8% van de 12-16 jarigen ooit lachgas gebruikt. (Van Dorsellaer et al. Jeugd en riskant gedrag 2015. Kerngegevens uit het Peilstationsonderzoek Scholieren. Trimbos, 2016)

Lachgas is populair onder jongeren en wordt steeds vaker ook gebruikt door jongeren op straat of rondom schoolpleinen. Het inhaleren van lachgas zorgt voor een kortdurende roes. Het gas wordt meestal geïnhaleerd via een ballon. Langdurig en veelvuldig gebruik kan leiden tot een vitamine B12 tekort, waardoor er bloedarmoede of neurologische stoornissen op kunnen treden. (Trimbos. Factsheet lachgas. Update maart 2018)

Cannabis
In Lelystad heeft 4% weleens cannabis gebruikt. Het gebruik van cannabis vermindert het kortetermijngeheugen en het reactie- en concentratievermogen. Dit kan leiden tot slechtere schoolprestaties, maar ook tot het ontwikkelen van psychische of cognitieve stoornissen op latere leeftijd.

Waterpijp
Bij het roken van een waterpijp komen schadelijke stoffen vrij zoals teer, koolmonoxide en nicotine die verschillende gezondheidsrisico’s met zich meebrengen.(Trimbos-Instituut: E. Willemse, L. Springvloet, M. van Laar. Factsheet Waterpijp, 2018) Het gebruik van de waterpijp komt het meest voor onder jongeren van 15 jaar en ouder. Van de jongeren in Lelystad heeft 11% weleens waterpijp gerookt. Dit ligt rond het Flevolands gemiddelde (10%).

Digitaal mediagebruik

Gamen
Gamen hoort bij deze tijd en games zijn door de smartphone of tablet overal aanwezig. De controle en beheersbaarheid zijn daardoor lastig. Een kwart van de jongeren in Lelystad gamet vrijwel dagelijks.

Elf procent van de jongeren heeft een matig risico op een game verslaving en 3% heeft een hoog risico. Dit betekent dat deze jongeren het gevoel kunnen hebben dat ze hun gedrag niet meer onder controle hebben en zich zorgen kunnen maken over hun gebruik.

De gevolgen van overmatig gamen kunnen zich onder andere uiten in het afraffelen van huiswerk, het verminderen van sociale contacten en concentratieproblemen. (Jellinek: Risico’s van overmatig gamen, 2018. Beschikbaar via: https://www.jellinek.nl/informatie-over-alcohol-drugs/gamen/basisinfo-gamen/risicos-van-gamen/. Geraadpleegd op: 10-01-2019)

Leefomgeving

Omgang met elkaar
In Lelystad geeft 9% van de jongeren aan weleens te worden gepest. Dit is het hoogste percentage van de gemeenten in Flevoland. Bij pesten probeert een jongere (of meerdere jongeren) een andere jongere schade toe te brengen. Dit kan fysiek, verbaal of psychologisch zijn. De macht tussen jongeren is dan ongelijk verdeeld.

Pesten kan ook digitaal plaatsvinden: in Lelystad is 2% van de jongeren in de afgelopen maanden via internet of telefoon lastiggevallen met vervelende berichten of plaatjes. Jongeren die regelmatig gepest worden hebben vaker gezondheidsklachten en minder zelfvertrouwen.

Eenzaamheid
Van de jongeren in Lelystad heeft 5% een hoog risico op eenzaamheid. Daarnaast heeft nog eens 5% een matig risico. Deze percentages komen overeen met het gemiddelde in Flevoland. Zelfs met veel mensen in de buurt kunnen jongeren zich eenzaam voelen, bijvoorbeeld doordat ze het gevoel hebben dat anderen niet om hen geven of omdat ze zich niet verbonden voelen met anderen.

Psychische gezondheid

Angst en depressie
In Lelystad heeft 15% van de jongeren een matig tot hoog risico op depressieve klachten of angststoornissen. Het kan hierbij bijvoorbeeld gaan over jongeren die zich verdrietig of onrustig voelen of niets meer echt leuk vinden. Wanneer jongeren sociaal-emotionele problemen hebben, kan dit negatieve gevolgen hebben voor het dagelijks functioneren thuis en op school.

Nare gedachten
Om een beter beeld te krijgen van de mentale of geestelijke gezondheid onder jongeren, zijn in de vragenlijst ook vragen opgenomen over suïcidale gedachten. Zes procent heeft in de afgelopen weken de wens gehad om dood te zijn, 3% heeft in de afgelopen week erover gedacht zichzelf te doden en 4% van de jongeren heeft ooit een poging tot zelfdoding gedaan.

Een poging is wat een jongere zelf vindt dat een poging is. Vaak betreft het een handeling waarbij niet noodzakelijkerwijs een arts of ambulance bij betrokken is geweest.

Eetproblemen
Van de jongeren in Lelystad heeft 6% te maken met een hoog risico op eetproblemen. Daarnaast heeft 11% van de jongeren een verhoogd risico op deze problemen.

Hierbij is gekeken naar jongeren die zichzelf te dik vinden terwijl anderen hen dun vinden, jongeren die expres overgeven na het eten, bang zijn controle te verliezen over de hoeveelheid die zij eten of vinden dat eten hun leven overheerst.

Twee keer zoveel meisjes als jongens hebben een hoog risico op eetproblemen in Lelystad (22% vs. 11%).

Piekeren
Jongeren die piekeren kunnen vaak niet stoppen met nadenken over dingen die er kunnen gebeuren of over dingen die ze lastig vinden. Van de jongeren in Lelystad heeft 5% een matig tot hoog risico op piekeren. Dit is gelijk aan het Flevolands gemiddelde.

In deze definitie is rekening gehouden met jongeren die zich zorgen maken, vaak piekeren en niet kunnen stoppen met piekeren.

Slapen
In Lelystad heeft 14% van de jongeren een hoog risico op slaapproblemen en 12% een matig risico op slaapproblemen. Dit kunnen bijvoorbeeld problemen zijn met wakker worden of met slaperigheid overdag. Deze percentages zijn rond het Flevolands gemiddelde.

Slecht slapen kan ertoe leiden dat psychische problemen makkelijker ontstaan of in stand blijven.

Nare gebeurtenissen
Als gevolg van een ingrijpende gebeurtenis kunnen jongeren te maken krijgen met posttraumatische stress. Dit kan bijvoorbeeld door er beelden van terug te zien of er aan te denken zonder het te willen. Van de jongeren in Lelystad heeft 15% in enige mate last van een nare gebeurtenis.

Leergedrag

Leergedrag
Het overgrote deel van de jongeren in Lelystad heeft geen last van leerproblemen (92%). De jongeren in Lelystad scoren hierin ongeveer gelijk aan de jongeren in de rest van Flevoland (90%).

Faalangst
Vijf procent van de jongeren in Lelystad heeft een enigszins verhoogd risico op faalangst. Bij 6% van de jongeren in Lelystad gaat het om een hoog risico.

Als gevolg van faalangst kunnen schoolprestaties negatief worden beïnvloed, ook hangt faalangst vaak samen met het zelfvertrouwen van een jongere.

Algemeen

In Lelystad hebben 1.761 jongeren een niet-anonieme, digitale vragenlijst over hun gezondheid ingevuld. De jongeren volgen het Vmbo en hoger. De jongeren die praktijkonderwijs volgen, hebben een andere vragenlijst ingevuld.

De vragenlijst is ingevuld door jongeren uit klas 1 en 3 van het Vmbo en jongeren uit klas 2 en 4 van Havo en Vwo. De jongeren zijn eventueel onderzocht door een jeugdverpleegkundige.

Algemene kenmerken
In onderstaande tabel zijn de algemene kenmerken opgenomen van de jongeren in Lelystad die een vragenlijst hebben ingevuld.

Toelichting Jij en je Gezondheid
Met ingang van schooljaar 2017-2018 is het FLEMOVO-onderzoek vervangen door het screeningsonderzoek ‘Jij en je gezondheid (JEJG)’ uitgevoerd door Jeugdgezondheidszorg (JGZ) op alle voortgezet onderwijsscholen in Flevoland. Dit onderzoek is bedoeld om jongeren te screenen op gezondheidsproblematiek en indien nodig hen tijdig te kunnen doorverwijzen.

Deze gemeenterapportage is opgesteld op basis van de resultaten van het onderzoek ‘Jij en je Gezondheid 2018-2019’.

Tabellenboek JEJG 2018-2019